Chùa Bà Đức Sanh, tín ngưỡng thờ mẫu nổi tiếng Phan Thiết
Phan Thiết vốn nổi tiếng với du khách trong và ngoài nước về những danh thắng tuyệt đẹp, mê đắm lòng người. Ngày nay, khi đến với nơi đây bạn sẽ không đơn giản là được khám phá thiên nhiên mà còn có cơ hội tham quan, tìm hiểu những nét đẹp trong văn hóa của con người Phan Thiết. Và một trong những nơi mà bạn nên đến chính là chùa Bà Đức Sanh – đại diện cho nét đẹp văn hóa của tín ngưỡng thờ Mẫu, một loại hình tín ngưỡng văn hóa dân gian độc đáo và hiếm thấy của du lịch Phan Thiết.
Chùa Bà Đức Sanh là một ngôi chùa còn giữ được khá nguyên vẹn kiến trúc ban đầu, nằm ở khu phố 1, phường Đức Thắng, thành phố Phan Thiết. Đây là khu di tích khá lâu đời, được thành lập cách đây gần 200 năm vào nửa đầu thế kỉ XIX (dưới đời vua Thiệu Trị 1844). Chùa là nơi thờ phụng chính của “tam vị Thánh Mẫu” (có tên là Vân Tiêu, Bích Tiêu và Quỳnh Tiêu), ngoài ra còn thờ thêm 12 Bà mụ (thập nhị hoa nương, thập nhị thiên can) và năm bà Ngũ Hành (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ).
Có thể nói chùa Bà Đức Sanh là nơi tiêu biểu nhất và cũng là đặc trưng cho tín ngưỡng thờ Mẫu của người dân Phan Thiết. “Tam vị Thánh Mẫu” là hiện thân của đức mẹ bảo bọc cái thiên chức làm mẹ vĩ đại của người phụ nữ, gắn liền với đời sống văn hóa tinh thần của người dân nơi đây từ xưa đến nay.
Thuở được hình thành đến thời điềm hiện tại, chùa Bà Đức Sanh chính nhờ sự hiển linh, che chở của Mẫu đã luôn được người dân sùng bái và hương khói với lòng thành kính nhất. Nơi đây như một chốn yên bình để những người phụ nữ tới gửi gắm niềm tin, xin được phù hộ, trợ giúp cho việc mang thai, “vượt cạn” thuận lợi, cầu cho mẹ tròn con vuông, mong những đứa trẻ được sinh ra an bình lớn lên, thuận lợi.
Có thể nói tâm linh ở đây đã trở nên hiện thực hóa khi mang đến cho những ai cần nó một niềm tin, hi vọng và còn giúp những phụ nữ hiếm muộn thoát khỏi nỗi khổ đau bất hạnh khi không được đảm nhận thiên chức vĩ đại nhất trên đời.
Không chỉ có ý nghĩa về mặt tâm linh, tín ngưỡng thờ Mẫu ở chùa Bà Đức Sanh còn thể hiện được tính nhân văn khi hướng con người đến sự hướng thiện và niềm hi vọng lạc quan sâu sắc. Đặc biệt đối với những người phụ nữ, người luôn giàu tình thương và khao khát làm mẹ thì chùa Bà Đức Sanh như sự hiện thân của sự cứu rỗi, của nơi mang lại niềm an tâm hay chỉ đơn giản là thắp sáng lại một ít niềm tin cho những người cần có nhất.
Bên cạnh giá trị văn hóa tâm linh thì chùa Bà Đức Sanh còn đậm giá trị nghệ thuật chốn dân gian đầy trang nghiêm khi được người dân hết sức gìn giữ gần như là nguyên vẹn vẻ đẹp vốn có ban đầu của nó. Những hạng mục công trình của chùa được bố trí theo dạng chữ Tam, trong kết cấu kiến trúc, các nghệ nhân ngày xưa đã sử dụng lối kiến trúc tiêu biểu là “Trùng thiềm điệp ốc” (tức là liền hiên, mái nhấp nhô san sát).
Quần thể chùa Bà Đức Sanh bao gồm: Chính môn, Cổng tam quan, Tiền sảnh, Chính điện, Nhà võ ca, Nhà nhóm, Nhà khói và Cổng hậu với dạng kiến trúc “Tứ trụ” thường thấy ở các đình, các chùa, lăng vạn ở Bình Thuận. Mỗi bộ phận đều được bố trí rất hài hòa, tạo cho nơi đây một không gian vừa sống động, vừa có cảm giác yên bình, cổ xưa của chốn thờ phụng.
Chùa Bà Đức Sanh còn là nơi bảo lưu được nhiều di vật cổ có giá trị về điêu khắc nghệ thuật và lịch sử văn hóa. Đến với ngôi chùa bề thế này, bạn sẽ có cơ hội ngắm nhìn các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc vô cùng hoàn mĩ, hiện thân cho sự tài tình của người xưa ở những tạo hình trên hương án, khám thờ, bao lam, thủ quyển bài trí với các hình tượng tứ linh như: Mai, lan, cúc, trúc, lân, long, quy, phụng; cảnh sơn thủy, chim muông, hoa quả, dây leo,…
Thêm vào đó, chùa Bà Đức Sanh đang giữ nhiều tư liệu Hán Nôm quý báu như: hoành phi, câu đối, sắc phong, bảng ghi công đức,… đặc biệt là hai bản sắc phong dưới đời vua Duy Tân và Khải Định. Đây được xem là nguồn tư liệu quý báu cho các nhà nghiên cứu Hán Nôm hay ngôn ngữ, giúp tìm hiểu được phần nào quá trình lịch sử của nơi đây hay lớn hơn là Việt Nam.
Có ba dịp lễ chính lớn trong năm của chùa bạn nên dành thời gian để tham gia, đó là: Lễ tế Xuân diễn ra trong ba ngày 18, 19 và 20 tháng 3 âm lịch (gồm nghi lễ tế Tiền hiền và lễ vía đắc đọa đức bà Thai Sanh); Lễ vía năm bà Ngũ Hành diễn ra ngày mùng 8 tháng 6 âm lịch và Lễ tế Thu diễn ra ngày mùng 2, 3 tháng 20 âm lịch. Đây là các dịp lễ thu hút được rất nhiều người dân đến thành kính dâng hương và cúng lễ. Ngoài ra, vào các ngày mùng 1, rằm hàng tháng thì cửa chùa luôn rộng mở đón người dân vào thắp nhang, lễ bái.
Chùa Bà Đức Sanh là một địa điểm văn hóa bạn nên ghi chú lại trong quá trình du lịch ở Phan Thiết xinh đẹp. Chuyến đi của bạn chỉ trọn vẹn khi có sự kết hợp của sự kì diệu nơi thiên nhiên kì bí và những nét đặc sắc văn hóa riêng biệt của vùng đất bạn đến. Còn chờ gì nữa mà không sách ba lô lên và khám phá nào?
Nếu bạn đang thắc mắc ngoài Chùa Bà Đức Sanh, Phan Thiết còn những ngôi chùa nổi tiếng nào khác, hãy tham khảo bài viết này: các chùa nổi tiếng ở Phan Thiết.
(Sưu tầm)
