Nhật thực năm 1995 ở Bình Thuận.
Hình ảnh: Báo Bình Thuận.

Nhật thực hay nguyệt thực là một sự kiện thiên văn xảy ra khá phổ biến, nhưng tại một nơi nào đó thì xác suất xảy ra nhật/nguyệt thực là khá thấp. Vậy nên, Nhật thực toàn phần năm 1995 là một cơ hội hiếm có để chiêm ngưỡng đối với người dân trong nước nếu không có dịp ra nước ngoài để quan sát.

Nhật thực lần đó có thể quan sát được ở cả Việt Nam cũng như những quốc gia lân cận, nhưng do tâm điểm đạt cực đại nằm trên Biển Đông, nên thị xã Phan Thiết ở ven biển chính là nơi quan sát được nhật thực tốt nhất. Sự kiện bắt đầu vào 9 giờ 38 phút sáng, đạt cực đại lúc 11 giờ 13 phút trưa rồi kết thúc lúc 12 giờ 55 phút.

Vào thời điểm diễn ra cực đại nhật thực, tại Phan Thiết trời nhiều mây và che khuất Mặt Trời vào thời khắc đó. Các nhà khoa học không thể quan sát được vành nhật hoa, tai lửa hay quan sát thấy các sao, hành tinh trên bầu trời ban ngày.

Dải nhật thực (những vùng quan sát được trọn vẹn hoặc gần toàn bộ pha cực đại nhật thực) rộng 78 km, đi qua các tỉnh Tây Ninh, Sông Bé, Lâm Đồng, Đồng Nai, Bình Thuận. Ở những trạm quan sát tại các tỉnh khác, các nhà khoa học ghi nhận được những hiện tượng khoa học lúc xảy ra nhật thực cực đại.

Tem bưu chính Việt Nam với sự kiện nhật thực.
Hình ảnh: Phanxipang blog

Lần nhật thực năm 1995, Việt Nam đón tiếp nhiều đoàn khoa học gia quốc tế đến từ các nước phát triển về khoa học và vật lý thiên văn như Nga, Nhật, Pháp, Hoa Kỳ. Trong đó có nhà vật lý Norman Foster Ramsay (đạt giải Nobel Vật lý năm 1989), nhà vật lý Georges Charpak (đạt giải Nobel Vật lý năm 1992).

Giáo sư tiến sĩ Nguyễn Quang Riệu, giám đốc nghiên cứu của Đài Thiên văn Paris, tác giả sách Vũ trụ: Phòng thí nghiệm thiên nhiên vĩ đại đang được phát hành rộng rãi khắp nước vào thời điểm đó, cũng có mặt ở Bình Thuận để trực tiếp quan sát và nghiên cứu khoa học lần nhật thực này.

Trong thế kỷ 20, Việt Nam quan sát được 37 lần nhật thực nhưng chỉ có 3 lần nhật thực toàn phần là vào năm 1929, năm 1955 và năm 1995. Lần nhật thực năm 1995 là sự kiện thiên văn lớn nhất ở Việt Nam của nửa sau thế kỷ 20. Mãi 75 năm sau, Việt Nam mới quan sát lại được một lần nhật thực toàn phần (chi tiết ở cuối bài).

Trên núi Tà Zôn (Bình Thuận), giáo sư tiến sĩ Nguyễn Quang Riệu (huơ tay) và kỹ sư Bernard Darchy (ngồi trước máy tính) trò chuyện với các nhà báo. Hình ảnh: Đào Ngọc Đồng/Phanxipang blog.

Phan Thiết lúc này là một thị xã ven biển nhỏ, nổi tiếng với đặc sản nước mắm chứ chưa phát triển du lịch mạnh mẽ. Lần nhật thực năm 1995 đã khiến nơi làng biển yên bình này lần đầu chứng kiến lượng du khách khổng lồ cũng như đủ mọi loại phương tiện giao thông, khiến nơi này được lần đầu nếm trải cảm giác kẹt xe như các đô thị lớn.Thời điểm đó, người dân và chính quyền chưa quy hoạch và làm du lịch ở quy mô lớn, nên không thể đáp ứng được nhu cầu lưu trú và nghỉ dưỡng của khách du lịch. Những ngôi nhà của người dân bất đắc dĩ trở thành nhà trọ, lần đầu tiên nơi này đông vui đến thế.